Bồ Tát Đại Thế Chí

Ý nghĩa

Vía Phật - Bồ Tát trong năm

---o0o---

BỒ TÁT ĐẠI THẾ CHÍ

Thích Nguyên Liên

A. DẪN NHẬP

Đảnh thượng bảo bình hiện Phật sự

Nhất mao khổng trung kiến thập phương

Cử túc chấn kích chư quốc độ

Phổ nhiếp tịnh nhân quy lạc bang.

Nghĩa:

Bình báu trên đầu hiện Phật sự

Trong lỗ chân lông thấy mười phương

Giở chân chấn động các cõi nước

Khắp nhiếp chúng sanh về lạc ban.

Bài kệ tán thán oai lực và hạnh nguyện tiếp độ chúng sanh cao cả của Bồ tát Đại thế chí, vị Bồ tát có nhân duyên rất lớn đối với chúng sanh trong thế giới Ta bà. Ngài là vị Bồ tát đã thành Phật trong kiếp quá khứ, nhưng vì tình thương chúng sanh bao la mà thừa nguyện tái lai, thị hiện làm thân Bồ tát để trợ giúp Phật A di đà giáo hoá và tiếp dẫn chúng sanh khổ đau trong mười phương thế giới.

Hôm nay nhân ngày vía kỷ niệm Bồ tát đản sanh (13-7), chúng ta thử ôn lại một vài nét về nhân hạnh tu hành và công hạnh độ sanh của Bồ tát, qua đó để học theo hạnh nguyện của Ngài, ngõ hầu ứng dụng vào đời sống để thành tựu lý tưởng tu hành của bản thân. Lý tưởng đó chính là tinh thần “Thượng cầu Phật đạo, hạ hoá chúng sanh”.

B. NỘI DUNG

I. Nhân hạnh tu hành của Bồ tát

1.      Ý nghĩa danh hiệu và địa vị của Bồ tát

a) Ý nghĩa danh hiệu

Bồ tát Đại thế chí còn gọi là Đắc đại thế Bồ tát, Đại tinh tấn Bồ tát, Vô biên quang Bồ tát... Đại thế chí Bồ tát vì Bồ tát dùng ánh sáng trí tuệ chiếu khắp mọi loài, làm cho chúng sanh trong mười phương thế giới thoát khổ thành tựu quả vị Vô thượng bồ đề. Đắc đại thế Bồ tát vì Bồ tát có hạnh nguyện đại hùng đại lực đại từ bi, dùng hạnh nguyện này để trụ trong Ta bà thế giới điều phục và tiếp độ hạng chúng sanh cang cường khó độ. Đại tinh tấn Bồ tát vì Bồ tát có sức tinh tấn vĩ đại, điều phục các phiền não và giáo hoá chúng sanh không bao giờ mệt mỏi. Vô biên quang Bồ tát vì nơi thân Bồ tát có màu vàng tử kim chiếu khắp mười phương thế giới, chúng sanh nào có duyên thấy liền được thấy ánh quang minh tịnh diệu của vô lượng chư Phật ở khắp mười phương thế giới.

b) Địa vị của Bồ tát

Ngài là vị Bồ tát đã thành Phật trong kiếp quá khứ, nhưng vì bi nguyện độ sanh mà thị hiện thân Đẳng giác Bồ tát, là một trong Tây phương tam thánh, vì trợ hoá đức Phật A di đà tiếp dẫn chúng sanh mà hiện thân làm vị Tỳ kheo.

Bồ tát thường đứng bên tay phải của đức Phật A di đà đối diện với Bồ tát Quán thế âm, để biểu thị Ngài là một trong các vị thượng thủ trong chúng hội Bồ tát.

Bồ tát Quán thế âm biểu thị cho tinh thần đại bi, Bồ tát Đại thế chí biểu thị cho tinh thần đại trí, qua đó nhằm nói lên ý nghĩa người tu hành cần phải có bi trí viên mãn mới thành tựu được Phật đạo.      

2.      Thân tướng của Bồ tát

Theo kinh Quán vô lượng thọ, Bồ tát thân cao tám mươi muôn ức na do tha do tuần, da màu vàng tử kim, trong thiên quang của Bồ tát có 500 hoa báu, mỗi một hoa báu có 500 đài báu, trong mỗi đài đều hiện quốc độ tịnh diệu của mười phương chư Phật, nhục kế như hoa Bát đầu ma, giữa nhục kế có một hình báu, khác hình tượng Quan thế âm Bồ tát. Theo phẩm A lợi đa la đà la ni a lỗ lực, hai Bồ tát đều toàn thân màu vàng, phóng hào quang trắng, tay phải cầm phất trần trắng, tay trái cầm hoa sen, thân hình Bồ tát Đại thế chí nhỏ hơn Ngài Quán thế âm. Còn trong Hiện đồ mạn đồ la thai tạng giới Mật giáo, Ngài là vị thứ hai ở phương trên trong viện Quan âm, ngồi trên hoa sen đỏ, thân màu trắng, tay trái cầm hoa sen mới nở, tay phải co ba ngón giữa đặt trước ngực. Mật hiệu là Trì luân kim cương, hình Tam muội da là hoa sen mới nở.

3.      Tiền thân và nhân hạnh tu hành của Bồ tát

a) Tiền thân

Theo kinh Quán Vô lượng thọ, vô lượng hằng sa kiếp về trước thời Phật Bảo tạng, Ngài là thái tử Ni ma và Bồ tát Quán thế âm là thái tử Bất huyền con của vua Vô tránh niệm. Bấy giờ vua Vô tránh niệm cùng với hai vị thái tử đến đạo tràng cúng dường Phật Bảo tạng. Sau khi nghe Phật thuyết pháp, vua cùng hai vị thái tử phát Bồ đề tâm... được Phật thọ ký tương lai sẽ  thành Phật.

Vua Vô tránh niệm tương lai sẽ thành Phật hiệu là A di đà Như lai ở thế giới Tây phương Cực Lạc, thái tử Bất huyền sẽ thành Phật hiệu là Biến xuất nhất thiết quang minh công đức sơn vương Như lai, còn thái tử Ni ma sẽ thành Phật hiệu là Thiện trụ công đức bảo vương Như lai.

b) Nhân hạnh tu hành

Theo chương Niệm Phật viên thông trong kinh Thủ lăng nghiêm, Bồ tát Đại thế chí khi còn ở nhân địa tu hành, do chí tâm niệm Phật mà được nhập vào Vô sanh pháp nhẫn, cho nên nay dẫn dắt chúng sanh niệm Phật ở thế giới Ta bà về Tây phương tịnh độ.

II. Hạnh nguyện độ sanh của Bồ tát

1.      Bi nguyện cứu độ chúng sanh

Lý tưởng tu hành của Bồ tát là “ Thượng cầu Phật đạo, hạ hoá chúng sanh”. Muốn thành tựu lý tưởng cao cả đó, trên bước đường tu hành chư vị Bồ tát đều phát thệ nguyện.

Nguyện là nguyện vọng, nguyện ước là kết quả mà bản thân mong cầu đạt được. Bồ tát có lập nguyện mới kham làm những việc khó làm, nhẫn những điều khó nhẫn, vì thế nguyện là nền tảng của muôn công đức lành, là chánh nhân để thành tựu quả vị Phật.

Nguyện có Tổng nguyện và Biệt nguyện. Tổng nguyện của chư Phật Bồ tát là Tứ hoằng thệ nguyện: “ Chúng sanh vô biên thề nguyện độ, Phiền não vô tận thề nguyện đoạn, Pháp môn vô lượng thệ nguyện học, Phật đạo vô thượng thệ nguyện thành”. Tuy nhiên ngoài Tổng nguyện, mỗi vị Phật Bồ tát đều có Biệt nguyện.

Như đức Phật A di đà lấy thế giới Cực lạc để tiếp độ tất cả chúng sanh trong mười phương thế giới, nếu chúng sanh nào xưng danh hiệu Ngài đều được Ngài tiếp dẫn vãng sanh. Bồ tát Quán thế âm với đại nguyện “Tầm thanh cứu khổ”, chúng sanh nào gặp phải khổ nạn một lòng xưng danh hiệu, Ngài sẽ hiện thân đến cứu khổ...

Bồ tát Đại thế chí thì thệ nguyện độ chúng sanh tội chướng cực nặng trong mười phương thế giới, bất cứ chúng sanh nào trì niệm thánh hiệu Ngài sẽ được Ngài hiện thân cứu độ và khi lâm chung Ngài sẽ hiện thân đến tiếp dẫn vãng sanh Tây phương, đây là thể hiện lòng thương xót chúng sanh đặc biệt của Bồ tát.

2.      Xiển dương pháp môn Niệm Phật

Bồ tát Đại thế chí với bi tâm vô tận thương xót các chúng sanh trong mười phương pháp giới, Ngài dùng trí tuệ quán sát căn tánh thấy chúng sanh trong thời Mạt pháp phần nhiều nghiệp mỏng chướng dày, căn lành nông cạn, ngoài pháp môn Niệm Phật khó có thể thành tựu đạo quả giải thoát, vì thế Bồ tát đặc biệt xiển dương pháp Niệm Phật.

Trong kinh Lăng nghiêm, chương Niệm Phật viên thông, khi đức Phật Thích Ca hỏi về pháp tu, Bồ tát cho biết mình tu theo pháp môn Niệm phật mà thành tựu. Bồ tát bạch Phật “ Con nhớ hằng sa kiếp về trước, có đức Phật ra đời hiệu là Vô lượng quang, lúc ấy mười hai đức Như lai thành Phật trong một kiếp, đức Phật sau hết hiệu là Siêu nhật nguyệt quang, dạy cho con pháp môn Niệm Phật... Bản nhân của con là dùng tâm niệm Phật mà vào Vô sinh pháp nhẫn, nay ở cõi này tiếp dẫn những người niệm Phật vãng sanh Tịnh độ...”  

Muốn thành tựu pháp niệm Phật để khi lâm chung được vãng sanh Tịnh độ, theo Bồ tát là trong khi niệm Phật phải có tâm chuyên nhất. Bồ tát dạy “ Thập phương chư Phật thương nhớ chúng sanh như mẹ nhớ con... Nếu tâm chúng sanh tưởng Phật nhớ Phật, thì hiện tiền hay đương lai nhất định thấy Phật, cách Phật không xa, không cần tu phương tiện nào khác mà được thành Phật...”

Nghĩa là yếu quyết tu niệm Phật của Bồ tát không ngoài điểm “ Nhiếp cả sáu căn, tịnh niệm nối nhau, được Tam ma địa, đó là bậc nhất”. Đây là điều vô cùng quan trọng, mà người tu Tịnh độ trong khi niệm Phật phải lưu ý, mới thành tựu được ước nguyện vãng sanh.

3.      Tinh thần Đại hùng đại lực đại từ bi

Đại hùng đại lực đại từ bi là một trong các tinh thần quan trọng mà người tu Bồ tát đạo muốn thành tựu quả vị Bồ đề phải có, có đại hùng mới dám xả ly những tham muốn ngũ dục lạc của thế gian, có đại lực mới kham nổi công hạnh Bồ tát đạo “ làm những việc khó làm, nhẫn những điều khó nhẫn”, có đại từ bi mới có thể làm tròn hạnh nguyện giáo hoá chúng sanh cang cường nan điều nan phục.

Với tinh thần đó, Kinh Thủ Lăng Nghiêm, tôn giả A nan sau khi được Phật chỉ cho thấy được chân tâm rộng lớn, Ngài đã đối trước Phật phát đại nguyện.

“…Ngũ trược ác thế thệ tiên nhập

Như nhất chúng sanh vị thành Phật

Chung bất ư thử thủ Nê hoàn

Đại hùng đại lực đại từ bi.”

Tạm dịch:

“…Đời ngũ trược con nguyện vào trước

Nếu có chúng sanh chưa thành Phật

Con nguyện không thọ hưởng Niết bàn

Đại hùng đại lực đại từ bi.”

Công hạnh đặc trưng của Bồ tát Đại thế chí là tinh thần đại hùng đại lực đại từ bi, với tinh thần đó ngày nay Ngài tuy đã thành Phật nhưng vẫn thừa nguyện tái lai, thệ nguyện vào cõi ngũ trược ác thế để giáo hoá chúng sanh cang cường. Bồ tát luôn tâm nguyện “ Nếu ta không vào địa ngục giáo hoá chúng sanh thì ai vào”.

Vì thế  hôm nay chúng ta tuy còn là phàm phu nhưng cần phải học theo hạnh nguyện đại hùng đại lực đại từ bi của Bồ tát. Có học theo hạnh nguyện đó chúng ta mới có thể giữ vững lập trường tu hành, mới thực hiện trọn vẹn tinh thần Tứ hoằng thệ nguyện, khi chúng sanh cang cường vẫn thệ nguyện độ, phiền não đầy daãy vẫn thệ nguyện đoạn, pháp môn vô lượng vẫn thệ nguyện học, Phật đạo dài xa vẫn thệ nguyện thành.

C. KẾT LUẬN

Việc đoạn trừ phiền não, thoát ly sanh tử, thành tựu Phật đạo, giáo hoá chúng sanh là mục tiêu rốt ráo của người học Phật, đó cũng là mục đích tột cùng mà Bồ tát Đại thế chí tuy đã thành Phật nhưng không an trụ Niết bàn hưởng thọ pháp lạc, vẫn hiện thân Bồ tát vào cõi Ta bà ác trược để giáo hoá chúng sanh. Với lý tưởng độ sanh cao cả, với tinh thần đại hùng đại lực đại từ bi, ngày nào chúng sanh trên cuộc đời này còn đau khổ thì ngày đó Bồ tát vẫn còn miệt mài làm công việc giăng lưới trong bể cả sanh tử để gạn bắt tất cả chúng sanh đưa lên bờ Niết bàn, như trong kinh Hoa nghiêm diễn bày.

Trưởng đại giáo võng

Cần sanh tử hải

Lọc thiên nhân long

Chí Niết bàn ngạn.

Nghĩa:

Bủa giăng màn lưới pháp Đại thừa

Trùm khắp trong bể cả sanh tử

Gạn bắt tất cả người trời rồng

Đem về để trên bờ Niết bàn.

Chúng ta là hàng hậu bối cần học theo hạnh nguyện độ sanh vĩ đại của Ngài, luôn cụ bị trong mình tinh thần vô uý để vượt qua bao cam go chướng nạn trên con đường hành Bồ tát đạo, để khỏi bị thối khuất tâm Bồ đề, để mong viên thành Phật đạo, giáo hoá chúng sanh. Có như thế mới không phụ công ân giáo dưỡng của đức Phật Thích Ca, không phụ hạnh nguyện tiếp dẫn của Bồ tát Đại thế chí và trên hết là không cô phụ tánh linh của mình.