Chùa Cổ Lễ có tên chữ là Quang Thần tự là một di tích lịch sử – văn hoá, thắng cảnh nổi tiếng vùng đồng bằng châu thổ sông Hồng, được lập vào thế kỷ thứ XII thời Lý. Ngoài thờ Phật, chùa còn thờ Thiền sư Nguyễn Minh Không, người rất giỏi về y học, đã từng chữa cho vua Lý Thần Tông thoát khỏi cơn bệnh hiểm nghèo.
Chùa Cổ Lễ là sự kết hợp tinh hoa giữa kiến trúc cổ truyền Việt Nam với các yếu tố của phong cách kiến trúc phương Tây, vì lẽ đó mà ngôi chùa trở thành một danh lam nổi tiếng ở vùng đồng bằng sông Hồng. Trong chùa có ngôi tháp Cửu Phẩm Liên Hoa nằm trước cổng chùa được xây dựng năm 1926 – 1927, tháp có cầu thang 98 bậc xoắn ốc lên đến đỉnh, từ đỉnh tháp ta có thể ngắm toàn cảnhquanh vùng. Tương truyền rằng tín đồ phật tử, khách hành hương lên đến bậc thứ 98 này, sờ tay vào bức tượng trên đỉnh tháp thì cuộc sống sẽ luôn gặp may mắn.
Điều đặc biệt ở phần kiến trúc là năm 1936 hòa thượng Phạm Thế Long cho đúc quả chuông to cao 4m20, đường kính 2m03 và nặng 9000kg, chuông này đã từng được công nhận là chuông lớn nhất Việt Nam, hiện tại chuông này được xây bệ và đặt dưới lòng hồ để Phật tử thập phương đến tham quan. Còn phiên bản của quả chuông này được nhà chùa cho đúc lại và treo trên tháp chuông phía sau chùa
Chùa Cổ Lễ là công trình kiến trúc văn hóa Phật giáo và Dân tộc, chùa được Bộ Văn Hóa xếp hạng di tích lịch sử Quốc Gia ngày 18/01/1998
Về lễ hội, hằng năm từ ngày 13-16/09 (âm lịch) lễ hội chùa Cổ Lễ được khai hội, thu hút hàng vạn du khách thập phương tới lễ và tham gia hội tại đây, trong phần lễ có rất nhiều nghi thức văn hóa cổ truyền như rước Phật, múa rối chầu Thánh tổ… , phần hội có nhiều trò chơi dân gian như đánh cờ tướng, tổ tôm điếm,cờ người, leo cầu ngô, bơi,thi đấu các môn thể thao.
Điều đặc biệt là cuộc thi bơi chải truyền thống làng Cổ Lễ của 5 cửa họ : Dương Nhất, Dương Nhì, Lê, Phan, Nguyễn. 5 cửa họ này có 4 chải, trong mỗi ngày, mỗi cửa họ sẽ bốc thăm chọn 1 chải và bắt đầu thi đấu trên dòng sông chạy dọc địa phận cổ lễ, và quay vòng 4 lượt với tổng chiều dài xấp xỉ 8km. Sau 4 ngày tranh tài sẽ chọn ra cửa họ về nhất hội. Trong các ngày thi đấu bơi chải dọc hai bên bờ sông kéo dài gần 2km tập chung rất đông các Phật tử cũng như người dân tham gia. Có thể nói đây cũng là phần hội thu hút được đông đảo tầng lớp nhân dân tham gia nhất và tạo nên nét đặc trưng của phần hội hằng năm của chùa Cổ Lễ.
Hồng Anh/Chuaviet.org (tổng hợp)